BASINÇ ÖLÇERLER:

Basınç P sembolü ile gösterilir, birimleri bar,pascal,psi, hPa, mSS" / "mWc
Basınç P, yüzey A, kuvvet F ile gösterilirse Basınç = Kuvvet / Alan sonucuna ulaşılır ve P = F / A formülü ile gösterilir.
Günümüzde kullanılan basınç birimleri ülkelere, bölgelere, işleme veya seçilen sisteme göre değişmektedir. Örneğin Türkiye'de özellikle sanayide) kullanılan basınç birimi "bar"'dır.
Bunun yanında, özellikle bilimsel çalışmalarda ise "pascal" birimi kullanılmaktadır.
Ülkemizde özellikle Amerikan menşeli makineler üzerinde gelen veya Amerikan firmaları tarafından yapılmış tesislerde kullanılan basınç ölçerlerde ise "psi" birim mevcuttur.
Meteoroloji gibi bazı uygulamalarda ise mmHg (milimetre-civa veya milimetre civa sütünu) kullanılmaktadır. Bazı uygulamalarda ise "hPa" (hekto-pascal) kullanılmaktadır.
Özellikle pompa uygulamaların da ise "mSS" (metre su sütunu ) veya İngilizcesi olan "mWc" (meter water column) kullanılır. 1 bar yaklaşık 10 metre su sütunu'dur (mSS).
Manometre: Pnömatik (hava basıncı ile çalışan) sistemlerde kullanılan havanın basıncını ölçmek için manometre kullanılır.

Manometrenin çalışma prensibi:

İçinde dolaşan havanın basıncına göre uzayıp kısalabilen bir boru, bağlı bulunduğu mafsal sistemiyle ibreyi hareket ettirmektedir. Boru yay gibi esnemekte ve böylece farklı basınç değerlerini, göstermeye yardımcı olmaktadır. Mafsalın boru şeklindeki yayın esnemesi sonucu aşağı yukarı hareket bir dişli sistemiyle dairesel harekete dönüştürülür ve ibrede sapmalar görülür. Basıncın değeri, skaladan ibrenin gösterdiği değer olarak okunur. Manometre devrenin istenen herhangi bir noktasına konarak, o noktadaki basınç tesbit edilir. Manometrenin gösterdiği basınç etken veya efektif basınçtır.
U manometreler: İki basıncın aritmetik farkı “basınç farkı” dır. Bir akışkanın meydana getirdiği mutlak basınç ile atmosferin meydana getirdiği basınç arasındaki fark “gösterge basıncı” dır.
Bourdan-Yay Manometreler: Bir ucu kapalı, kesiti tam daire olmayan kıvrılarak şekillendirilmiş elastik materyalden yapılmış bir madeni borudur. Bu boru şeklini iç basınca göre değiştirir. Kapalı uç serbesttir, ibreyi hareket ettirir.
Diyaframlı Manometreler: Metalik ve metalik olmayan olmak üzere iki çeşit diyafram eleman vardır. Basınç altında diyaframın yapacağı itme hareketi bir şerit yay tarafından dengelenir. Alçak basınç ölçmede kullanılır.

BASINÇ TRANSMİTTER

Basınç Transmitteri (Basınç Sensörü), kapalı bir hat-hazne içerisinde bulunan bir yüzey üzerine etkide bulunan dik kuvvetin, birim alana düşen miktarını ölçmeye yarayan, yüksek teknolojik elektronik sensörlerdir.
Boyutları oldukça küçüktür. Çok yüksek hassasiyetle ölçüm yapabilmektedirler. Genellikle 1/4", 1/2" ve 1" bağlantı çaplarına sahip olurlar. En sık kullanılan modeller, standart basınç transmitterleridir. 1/4" bağlantıya sahiptirler.
Basınç Transmitterleri, gövde içerisinde bulunan çekirdek aracılığıyla ölçüm almaktadırlar. Standart Basınç Transmitterlerinin çekirdeği, dışarıya açılmaktadır. Yani hat içerisine giren kısmında bir delik bulunur. Bu delik hat içerisinde kalır. Bu modellerde partiküllü maddeler kullanılmaz. Eğer partükül olursa, bu partiküller bu deliği tıkar ve ürünü ölçüm yapamaz hale getirir.
Partiküllü hatlar için flush diyaframlı basınç transmitterleri kullanılmalıdır. Flush diyaframlı basınç transmitterleri, kullanımı çok nazik olan ürünlerdir. Eğer diyafram zarar görürse kullanılamaz hale gelir. Kullanıcıların bu modelde yaptıkları en büyük hata, diyaframa parmakla değerler ve diyaframa az da olsa bir kuvvet uygularlar. Diyafram bu kuvvetle eğilebilir veya yırtılabilir. Bu nedenle diyaframa kesinlikle dokunulmamalıdır. Aynı zamanda ölçümü yapılan madde içerisinde sert ve zarar verici partiküller de bulunmamalıdır. Diyaframlı basınç transmitterleri, sadece basınç ölmek için kullanılmaz. Aynı zamanda özellikle tanklarda seviye ölçmek için de kullanılır. Bunun hesabı da 1 metre = 100 mbar olarak yapılır. Örneğin 4 metre tankınız varsa 400 mbar lık bir diyaframlı basınç transmitteri kullanabilirsiniz. Bazı tanklarda tam alt noktaya bağlanamaz. veya yoğun partikül olan tanklarda, partikülün alt noktaya çökerek transmitterin üzerini kapatması ve ürünün basıncı doğru ölçememesine neden olabilmektedir. Bu tarz proseslerde, transmitterin biraz yukarıya doğru bağlanması daha doğru olacaktır.
Bu ürünler için de sıcaklık değerleri çok önemlidir. Çok sıcak veya çok soğuk yerler için özel üretilen transmitterler mevcuttur. Ürünlerin uzun ömürlü olabilmesi için bu bilgilerin tamamı analiz edilmelidir. Gerekirse sıcaklığı azaltmak için soğutma kulesi denilen sıcaklık azaltıcı aksesuarlar kullanılmalıdır.
Basınç transmitterleri, Ölçüm aralığının 2 katı kadar basınç dayanımına sahiptir. Örneğin 10 bar bir ürün alındıysa, bu ürün maksimum 20 bara dayanır. 20 bardan sonra çekirdek zarar görür ve kullanılmaz hale gelebilir. Ayrıca basınç transmitterleri için Pik Basınç denilen konu da çok önemlidir. Bir hat içerisinde bulunan basınç aniden yükselirse, ürünün çekirdeğine zarar verebilir. Bu olaylar için de yine kullanılan aksesuarlar mevcuttur.
Basınç transmitterlerinin çok çeşitli çıkışları mevcuttur. 4-20mA, 0-10 V, 0-5 V, 0,5-4,5 V gibi. En sık kullanılan ve genellikle stoklarda olan çıkış türü 4-20mA dir. İkinci sık kullanılan çıkış ise 0-10V dir. Ancak 4-20mA kadar kullanılmaz.
Bu ürünlerin besleme değeri ise 5-30 VDC arasıdır.

BASINÇ TRANSMİTTERİ SEÇİLİRKEN

Hat İçerisindeki Basınç Değeri : (Örneğin 0-40 Bar)
Ölçümü yapılacak olan madde nedir ve partikül var mı
Sıcaklık değerleri:
Çıkış olarak ne istenilen elektrik sinyali (4-20 mA veya 0-10 V) bilinmelidir.
Genellikle küçük soket çıkışlı olan bu ürünler, büyük soket, kablo çıkışlı, m12 soket veya özel soketlerle de üretilebilmektedir.
Transmitter olarak ölçüm yapıp elektrik sinyaline dönüştüren transmitterlerin en çok kullanılanları aşağıdaki gibidir.
Standart Basınç Transmitterleri
Diyaframlı Tip Basınç Transmitterleri
Endüstriyel Tip Basınç Transmitterleri
Fark Basınç Transmitterleri
Hava Fark Basınç Transmitterleri
Hava Fark Basınç Şalterleri
Basınç Şalteri
Basınç Birimleri
1 N/m2 1 Pascal (Pa)
1 bar 100000 Pa
1 bar 100 kPa
1 bar 14,5 Psi (lb/inç2)
1 atm 101325 Pa
1 atm 1,01325 bar
1 bar 760 mmHg
1 bar 750 mmHg
Mutlak basınç, herhangi bir noktadaki gerçek basınçtır. Mutlak basınç, mutlak boşluğa veya mutlak sıfır basınca göre ölçülen basınçtır. Fakat basınç ölçen cihazların birçoğu yerel atmosfer basıncında sıfır okunacak şekilde ayarlanmıştır.

Atmosfere açık bir basınç göstergesi (gösterge sıfır değerinde)

Bu nedenle gösterdikleri basınç mutlak basınçla yerel atmosfer basıncı arasındaki farktır. Bu fark gösterge basıncı diye adlandırılır. Atmosfer basıncın altındaki basınçlar vakum basıncı olarak bilinir ve vakum göstergeleri adı verilen cihazlarla ölçülür. Mutlak, gösterge ve vakum basınçlarının tümü artı değerlerdir ve aralarındaki ilişki aşağıda gösterildiği gibidir.
Patm’den daha büyük basınçlar için: Pgösterge = Pmutlak – Patmosfer
Patm’den daha küçük basınçlar için: Pvakum = Patmosfer – Pmutlak
Patmosfer, Pmutlak, Pvakum ve Pgösterge basınçları arasındaki ilişki Aşağıdaki resimde görülmektedir.

Örnek problem: Atmosfer basıncı 101 kPa olarak ölçülürken bir deney odasına bağlanmış vakum göstergesinde 40 kPa değeri okunmaktadır. Odanın mutlak basıncını hesaplayınız.

Çözüm: Mutlak basınç, denklemden kolaylıkla hesaplanabilir.
Pvakum = Patmosfer – Pmutlak=40 = 101 – Pmutlak =Pmutlak = 101 – 40 => Pmutlak = 61 kPa